ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMLERİ
(Learning Management Systems)
LMS
Öğrenme Yönetim Sistemlerinin Temel Araçları :
Ders planı: Dersin genel amaçları ve tanımı, akışı, genel bir içerik planı ve eğitmenlerin öngördüğü diğer bilgiler bu araçla öğrencilere ulaşmaktadır.
Kaynaklar: Eğitmenler dersleri zenginleştirebilecek her türlü kaynağı bu bölüme kaydedebilir. Geleneksel ders kitaplarından, Internet üzerinden ulaşılan elektronik kaynaklara
kadar tüm kaynaklar açıklamalarıyla ya da linkleriyle burada listelenebilir. Bu da öğrencinin, ders sırasında internet gibi zengin bir kütüphaneden ek kaynaklara başvurmasına yardımcı olmaktadır.
E-içerik listesi: Kurumunuz için yer alan e-içerikler bu bölümde yer alır.
Ödevler: Öğrencilere ödev verilmesini ve öğrencilerin cevaplamasını sağlayan modüldür. Değerlendirme, son tarih verme, güncelleme, dosya yükleme gibi birçok fonksiyon ile hem öğrencilerin hem de eğitmenlerin ödev takibini kolaylaştırır.
Mesajlar ve duyurular: İletişimi ve birlikte çalışmayı sağlamak İçin kullanılan haberleşme araçlarıdır. Mesajlar aracının en önemli özelliği, sisteme entegre edilmiş ve ders ile ilgili konularda birebir mesajlaşma olanağı sağlayan bir araç olmasıdır. Dolayısı ile gönderilen ve alınan mesaj ve duyurular sistemden sürekli takip edilebilir.
Konferanslar: Sınıf ortamına benzer bir etkileşim sağlamak için kullanılan temel araçlardan biridir. İçerikler ya da ders ile İlgili diğer konular üzerinde tartışmak, dersi takip eden diğer kişilerle ve eğitmenler ile bilgi ve fikir paylaşmak ve pekiştirmek için konferanslar aracı zengin bir araç olarak işlev görmektedir.
Portfolyo: Öğrencilerin eğitimde ilerlerken sistem içindeki araçların ne kadar etkin kullanıldığı ve genel performans düzeyi bu araç ile takip edilebilir. Derse yönelik istatistiksel katılım bilgileri ve genel performans bilgilerini öğrenci ya da sınıf bazında araç üzerinden sunulur.
AÇIK KAYNAK KODLU YAZILIMLAR
E-öğrenmede içerik oluşturma sürecinde öğrenciye içeriğin sunulmasını sağlayan öğretim yönetim sisteminde ve içeriğin sunulmasını sağlayan sistemin oluşturulmasında açık kaynak kodlu (AKK) yazılımlar kullanılmaktadır. Bu sayede e-öğrenmenin geleneksel öğrenme ortamlarına göre en büyük dezavantajı olan maliyet, açık kodlu yazılımların diğer artılarıyla birlikte büyük ölçüde ortadan kalkmaktadır. AKK yazılımlarla ilgili olarak üzerinde en çok tartışılan avantajlar ve dezavantajlar; toplam sahip olma maliyeti gibi finansal ve diğer hukuksal konulardır . Ancak AKK yazılım kullanmanın göz önünde bulundurulması gereken en önemli özellikleri ;
Üretici firmadan bağımsızlık: Kaynak kodunun açık olması yazılım üzerinde istenmeyen değişiklikler gerçekleştirebilen, kullanılan bir uygulama için desteğini kaldırabilen, fiyatları yükseltebilen ve işi geliştirmeyi bırakabilen bir yazılım firmasına bağımlılık riskini ortadan kaldırır.
Güvenilirlik: Popüler AKK yazılımlar olası hatalarını belirleyecek çok sayıda geliştirici, sistem yöneticisi ve katkı vericinin dikkatli incelemesinden geçer ve hatalarından arındırılır. Böylece yazılımın üretim ve kullanım süreçlerinde temel amaç olan kalitenin yükseltilmesi yazılımın güvenilirliğini yükseltir.
Kullanıcı gereksinimine duyarlılık ve esneklik: AKK yazılımlar kapalı kaynak kodlu yazılımlardan çok daha sık sürelerde yenilenirler. Bu değişiklikler çoğunlukla ve kapalı kaynak kodlu yazılımlardan çoklukla yazılımı kullanan ve geliştiren topluluğun isteklerini yansıtır.
Yenilikçiliğin desteklenmesi: AKK yazılımların üretim süreçleri bütün yaratıcı düşüncelere açık olarak geliştirilir, böylece her katkı verici eşit söz hakkıyla öneri getirip yenilikçi fikirlerini ürüne yansıtabilir.
Güvenlik: AKK yazılımlar kullanıcılarına gereksinimleri düzeyinde güvenlik sağlarlar. Kullanıcıların kapalı kaynak kodlu yazılımları kullanırken hiçbir zaman kodun tam olarak ne yaptığını bilemeyeceklerinden dolayı güvenlikleri konusunda kesin bir bilgileri yoktur.
Computer Science Corporation’ın (CSC) bir çalışmasında ise AKK yazılımların kapalı yazılımlarla karşılaştırılmasında kullanılabilecek önemli toplam sahip olma maliyeti (TSOM) öğeleri şu şekilde belirlenmiştir:
• Donanım maliyetleri (satın alma fiyatı ve bakım maliyetlerini içerir)
• Doğrudan yazılım maliyetleri (satın alma fiyatı,
• destekleme ve bakım maliyetlerini içerir)
• Dolaylı yazılım maliyetleri (özellikle lisans yönetimi)
• Personel maliyetleri
• Destekleme maliyetleri
• Aksaklık süresi maliyetleri
E-LEARNİNG SÜRECİNDE ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMLERİNİN İÇERMESİ GEREKEN ÖZELLİKLER
E-öğrenim sürecinin en önemli ve karmaşık bölümü olan içeriği sunmakta kullanılacak yazılım ise öğretim yönetim sistemi olarak adlandırılmaktadır. İçermesi gereken genel özellikleri şu şekilde özetlenebilir .
• Diğer LMS’ler ile birlikte çalışabilirlik ve uyumluluk,
• Arşivleme ve dosya yönetimi gibi içerik yönetim yetenekleri,
• Öğrenme içeriğinin, “öğrenme nesneleri” olarak nasıl düzenlendiği ve yapının nasıl oluşturulduğu,
• Tekrar kullanılabilirlik seviyeleri (Scorm, AIIC gibi içerik dönüşümleri),
• Hızlı içerik yaratabilme, ekleyebilme ve yetkilendirme araçları,
• İçerik oluşturmada kullanılan diğer araçlara (Dreamweaver, Flash, Word, PowerPoint gibi) destek,
• Dağıtım ortamının esnekliği ve performansı,
• Uyarlanabilir öğrenme desteği ve dinamik içerik oluşturabilme (örneğin bir öğrencinin başarı oranına göre ön sınavlar oluşturup önerebilmesi).
Bu genel başlıklar daha detaylı olarak incelendiğinde bir öğrenim yönetim sistemi aşağıdaki özellikleri ne kadar büyük bir kısmını içeriyorsa başarı oranı ve kullanım yaygınlığı o oranda artmaktadır. Bu özellikler şu şekilde listelenebilir.
• Birden çok girdi türünde (Scorm, IMS Content Package, MPEg dosyası,Office dosyası,JavaScript,PHP) içerik oluşturabilmek,
• İçerik geliştirme ve eklemenin yönetilebilmesi için araçlar içerme,
• Veritabanı desteği,
• Gelişmiş arama ve üstbilgi saklama yeteneği,
• Diğer sistemlerle birlikte çalışabilirlik için XML desteği,
• Endüstri standartlarına (AICC ve SCORM gibi) uygunluk,
• Video Konferans Desteği,
• Sınav modülünün olması, Çevrim-içi sınav (Test tabanlı soru hazırlayabilme),
• Öğrenci eğitim süreci takibi,
• Çoklu dil desteği,
• Takvim,
• Yedekleme desteği,
• Sohbet aracı,
• Beyaz tahta,
• Grup çalışması, tartışma forumları,
• Sistem kurulum kolaylığı,
• Anket ekleme,
• Sistem gereksinimleri (ne kadar az ise o kadar kurulum kolaylığı).
MOODLE ÖYS’NİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Öğrenme iletişim araçları olarak tartışma formu, dosya alış verişi, e-posta, takvim ve not tahtası ve gerçek zamanlı sohbet imkânına sahiptir. Verimlilik araçları olarak dersin takvim üzerinde ilerleme durumu görüntülenebiliyor. Programda öğrencilere yardım ve yönlendirme desteği. Öğrenciler görüşme ve tartışmalar içinde arama yapabilirler.
• Öğrenci kullanım araçları olarak öğrencinin kendini değerlendirmesi için öğrenci kişisel sayfaları bulunmaktadır.
• Yazılımın destek araçları olarak kimlik denetimi, kurs yetkileri düzenleme, sunucu hizmetleri ve kayıt entegrasyonu bulunmaktadır. Sistem, kimlik denetimi için temel kullanıcı ismi ve şifresini kullanır.Yöneticiler için farklı grup rollerinden erişim
olanakları vardır. Bunlar; yöneticiler, eğitmenler, öğrenciler ve konuklardır.
• Eğitmenler, öğrencilerin kursta kullanılmak üzere sınırlandırılmış metin dosyalarını kaydedebilir veya öğrenciler kendi kayıtlarını yapabilir.
• Eğitmenler özel tarihlere tartışmalar veya kurs etkinlikleri koyabilirler. Sistem eş zamanlı olarak kurs tarihlerini kurumsal takvime göre ayarlar.
• Eğitmenler soruları çoktan seçmeli soru, çoktan yanıtlı soru, hesaplama, kısa cevaplı ve karşılaştırmalı soruları otomatik olarak oluşturabilirler. Soruların her bir cevabı ayrıntılı geri bildirim ve izlenimi içerir.
• Eğitmenler kurs içeriğine erişen her öğrencinin IP adresi, tartışma formları, kurs değerlendirmeleri ve ödevleri raporlandırabilir ve bunu ne sıklıkta olacağı ayarlanabilir.
• Yazılımda üç çeşit kurs kalıbı bulunmaktadır. Bunlar haftalık düzenlenen etkinlikler, konularla düzenlenen etkinlikler ve sosyal içerikli tartışmaların yapıldığı kurs tipidir.
Bu noktadan sonra en önemli noktalardan biri olarak Moodle ve Dokeos haricindeki hiçbir yazılımda “videokonferans” desteği yoktur. Bu uygulama vasıtasıyla belirlenen bir tarih ve saatte, içerisinde çevrimiçi chat, dosya paylaşımı(.pdf, .swf, .doc, .docx, .xls, .xlsx, .ppt, ve
.pps), beyaz tahta, iki yönlü video ve ses transferi olan uzaktan sanal sınıf uygulaması da gerçekleştirilebilir. Yazılımın multimedia desteğinin olması özellikle dil eğitiminde daha da önem kazanmaktadır. Gelişmiş sınav ve değerlendirme modülüyle eğitmenler soruları çoktan seçmeli soru, çoktan yanıtlı soru, hesaplama, kısa cevaplı ve karşılaştırmalı soruları otomatik olarak oluşturabilirler.
Soruların her bir cevabı ayrıntılı geri bildirim ve izlenimi içerir. Yazılımda üç çeşit kurs kalıbı bulunmaktadır.
Haftalık düzenlenen etkinlikler, konularla düzenlenen etkinlikler ve sosyal içerikli tartışmaların yapıldığı kurs tipidir. Modüler yapısıyla (75.000 kayıtlı kullanıcı) kullanım
yaygınlığı ve sistemin kurulumu ve idamesi süreci boyunca sahip olduğu dokümantasyon artısıyla Moodle ÖYS sinin en öne çıkan yazılım olduğu gözlenmektedir.
Moodle nedir?
• Moodle, herkesçe kullanılabilecek, açık kaynak kodlu, bir çevrimiçi kurs yönetimi ya da uzaktan eğitim sistemidir .
Açılımı nedir?
• Açılımı Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı olarak çevrilebilir.
Özellikleri:
• En önemli özelliği, herkes tarafından (öğretmen, öğrenci) çok kolay şekilde kullanılmasıdır.
• Tamamıyla ücretsizdir ve test edici kitlesi büyüktür.
• Sistem Windows, Linux ve Unix sistemleri altında çalışmaktadır.
.
Özellikleri:
• Geniş geliştirici kitlesi vardır.
• Geniş geliştirici kitlesi nedeniyle ürün yaşam çevrimi çok hızlıdır. Yani çok kısa sürede yeni sürümler geliştirilmektedir.
• Çoğu kullanıcı hiç bir programlama ve veri tabanı deneyimine sahip olmadan kullanabilir. Sorun olduğunda sorunun giderilmesi ticari sistemlerden daha hızlı olmaktadır.
• İletişim araçları olarak tartışma formu, dosya alış-verişi, e-posta, takvim, not tahtası ve gerçek zamanlı sohbet imkanına sahiptir.
• Verimlilik araçları olarak dersin takvim üzerinde ilerleme durumu görüntülenebiliyor.
• Eğitmenler, öğrencilerin kursta kullanılmak üzere sınırlandırılmış metin dosyalarını kaydedebilir veya öğrenciler kendi kayıtlarını yapabilir.
• Eğitmenler özel tarihlere tartışmalar veya kurs etkinlikleri koyabilirler. Sistem eş zamanlı olarak kurs tarihlerini kurumsal takvime göre ayarlar.
• Eğitmenler, çoktan seçmeli, hesaplama, kısa cevaplı ve karşılaştırmalı soruları otomatik olarak oluşturabilirler. Soruların her birinin cevabı ayrıntılı geri bildirim ve izlenimi içerir.
• Eğitmenler kurs içeriğine erişen her öğrencinin IP adresinden, tartışma formları, kurs değerlendirmeleri ve ödevleri raporlandırabilir ve bunun ne sıklıkta olacağı ayarlanabilir.
Moodle Hakkında:
• 150 ülkede 70 dilde desteği mevcuttur. İstediğiniz dilleri seçebilirsiniz. İsterseniz tüm diller aynı anda (moodle), isterseniz 3 dili aynı anda (uzaktan eğitim) ve isterseniz tek dili (Sorular) seçebilirsiniz.
• Açık kaynak kodlu sistem olduğundan Güvenlik açıklarının kapatılması ticari sistemlere göre çok daha hızlıdır.
• Dünya üzerinde 2,000,000'a yakın eğitmen kullanmaktadır.
• Çok büyük bir tematik topluluğa yani geliştirici ve son kullanıcı eğitmenlerden oluşan (yalnızca kendi sitesinde 100,000 kayıtlı üye) kitleye sahiptir.
• Yazılımı diğer öğretim içerik yönetim yazılımları ile karşılaştırdığımızda iletişim aracı olarak beyaz tahta ve video hizmetleri bulunmadığı, öğrencilerin grup çalışması ve takım oluşturma olanakları bulunmadığı görülmektedir.
• Bu olumsuz yönlerine rağmen yazılım, sahip olduğu özelliklerle iyi bir öğretim yönetim sistemi olduğu görülmektedir.
Moodle ile derslerin tasarımı:
Şunlara karar verilmelidir:
• Her derste hangi konuların verileceğini kararlaştırmak.
• Her konu için hedefleri (outcome) belirlemek (Hedef temelli eğitim)
• Her konudaki hedefleri hangi etkinliklerle sağlayabiliriz? (Terimler sözlüğü (glossary), Forum, Ders (Lesson), kaynak (resource), wiki, proje, vs.)
Her konudaki hedefleri sağladığımızı nasıl ölçeriz? (Quiz, Forum, Glossary, vs.)
• Forum ve terimler sözlüğündeki girişlere öğrenciler tarafından not verilmesi ve bunun küçük bir yüzdesinin genel değerlendirmeye katılması aktif öğrenme açısından çok yararlı olacaktır.
Moodle kurmak için gerekenler:
• MySQL veya PostgreSQL Veritabanı Sistemi
• PHP ortamı
• Tabii ki moodle ve sistemi kuracağınız bir PC.
Moodle kurmak için gerekenler:
• Yönetici bilgilerinin girilmesidir.Burada şifre alanını, mail alanını ve şehir alanını tam vedoğru olarak girme zorunluluğu bulunmaktadır.Böylelikle site yöneticisinin bildirimi yapılmış olunur.
Moodle’da bir dersin oluşturulması Kurulum aşamasından sonra Moodle’de bir kursun açılması için bununla ilgili istenilen bir takım işlemlerin yapılması gerekmektedir. Bundan sonraki kısımlarda bir kursun açılması, ders eklenmesi, sınav ve ödev yapılarının oluşturulması kısaca anlatılmıştır.
• Bir kursun açılabilmesi için öncelikli olarak yönetici (admin) olarak sisteme girmek gerekmektedir. Bu aşamadan sonra ekrana gelen menülerden, aşağıdaki resimde görüldüğü gibi sol tarafta yer alan menüden Kurslar sekmesinin altından Kurs ekle/düzenle seçeneği seçilir.
Resim de gözüktüğü gibi bu kısımda yeni kurs ekle düğmesine basılarak yeni kurs ekleme işlemi gerçekleştirilir. Bu işlemin tam olarak ayarlarının yapılabilmesi için kurs ayarlarını düzenle kısmından ayarlar yapılarak kurs ekleme işlemi tamamlanmalıdır. Bu işlemler yapıldıktan sonra ana sayfa kısmında “proje yönetimi” isimli kursun oluşturulduğu görülmektedir.
Kullanıcılar kısmında ise sistemde bulunan kişilerin rol atamaları aşağıdaki resimde görülen menüden gerçekleştirilir.
Ayrıca Kullanıcıyı öğrenci ya da eğitmen olarak atama, kullanıcı hesaplarını düzenleme gibi işlemler yapılabilir.
Aşağıdaki resimlerde örnek olarak bir yönetici atamasının gerçekleştirilmesi gösterilmiştir.
•
Ders ekleme işlemi için hangi kursa ve hangi haftaya ders içeriği eklenmek isteniyorsa o hafta içerisinde yer alan “yeni kaynak ekle” kısmı seçilmelidir. Bu kısım içerisinde düz metin dosyası oluştur, bir web sayfası oluştur, bir dosya/siteye bağlantı, bir dizin göster, yeni bir etiket ekle
seçenekleri bulunmaktadır. Bu seçeneklerden hangisinin kullanılmak isteneceği yönetici olarak tanımlamış kişiye bağlıdır. Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi burada “bir dosya/siteye bağlantı” seçeneği ile moodle bağlantısı kullanılarak ders içerikleri önceden hazırlanmış olan zip uzantılı dosya yerel bilgisayardan sunucu sisteme yüklendikten sonra bu dosya açılır. Açılan dosyalardan ana sayfa olarak tanımlanmış olan html uzantılı dosya seçilerek sisteme yüklenir. Bir sonraki kısımda ise hazırlanmış içeriğin kullanıcıya nasıl görüneceğini belirlemek için gerekli olan kısım bulunmaktadır. Kaynağın nasıl görüneceği yani aynı pencerede mi yoksa farklı bir pencerede mi görüleceği, varsayılan pencere genişliğini belirlemek mümkündür. Bu belirlemeler yapıldıktan sonra değişiklikleri kaydet seçeneği seçilerek kaynağın hafta içerisine kayıt işlemi tamamlanmış olmaktadır.
Moodle öğretim tasarımı kapsamında tanımlanan derse ait haftalara/konulara eklenebilecek etkinlikler ise şunlardır:
• Anket : Öğrenci eğilimlerini öğrenmek için özel ve genel anketler eklenebilir.
• Sohbet :Öğrenci yoğunluğu az olan veya öğrenci öğretim elemanı etkileşimi gerekli konu veya
haftalara sohbet eklenebilir.
• Forum :Her hafta veya konuya öğrenci etkinliğini ve sosyalleşmeyi artırıcı forumlar eklenebilir.
• Sözlük :Her hafta veya konuya bir sözlük eklenebilir.
• Ders :Hafta veya konunun asıl içeriğini sunmak için ders eklenebilir. Bu ders içerikleri sayfa sayfa hazırlanır. Moodle ders içeriklerinin programlı öğretimin temel ilkeleri doğrultusunda hazırlanmasına imkan vermektedir. Bu kapsamda ders içerikleri “doğrusal” veya “dallara ayırma“ ilkelerine göre ya da her ikisinin bir karması yapılarak da hazırlanabilmektedir.
• Sınav : Her derse, konuya veya haftaya online sınavlar eklenebilir. İstenirse sınavlar herhangi bir konuda bağımsız olarak ta tanımlanabilir, sitenin tamamına açılabilir.
• Scorm : İstenirse Scorm standardında hazırlanmış ders içerikleri eklenebilir.
• Yazı : Öğrenciye ders notu tutabilmesi için yazı aracı eklenebilir.
• Ödev : Öğrencilere konularla ilgili ödevler verilebilir.
• Wiki :İçeriği herkes tarafından değiştirilebilen/geliştirilebilen web içerikleri eklenebilir.
• Çalıştay : Öğrencilere pekiştirici uygulama çalışmaları verilebilir.
Site içerisinde kayıtlı olan kullanıcıların dersi öğrenip öğrenmediklerini anlayabilmek için geri dönüt oluşturabilecek etkinlikler eklenebilmektedir. Bu etkinliklerden biri de sınavdır. Moodle da sınav ekleme işlemi için ilk olarak kursun içerisine girilip hangi haftaya sınav eklenmek isteniyorsa o hafta içerisinde bulunan “Bir Etkinlik Ekle” seçeneğini kullanarak “Sınav” etkinliğinin seçilmesi gereklidir.Bu ekranda sınav düzenlemesinde sınavın hangi tarihler arasında yapılacağı, süre kısıtlamasının olup olmayacağı, seçeneklerin ve cevapların türleri gibi çeşitli özelliklerde sınav düzenlemesi yapılabilir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmada açık kaynak kodlu moodle eğitim yönetimsistemi kullanılarak "Proje Yönetimi Dersi" için biruzaktan eğitim sistemi oluşturulmuştur. Açık kaynakkodlu eğitim yönetim sistemleri içinde olması gerekenbütün özellikleri barındırdığı için ve kullanımkolaylığından dolayı moodle tercih edilmiştir. Hazırlanandersin sitesi moodle ile htmtl dili birleşik olarak
kullanılarak elde edilmiştir. Dersin giriş, sayfası html dilikullanılarak oluşturulmuştur. Dersle ilgili kısımda ise phpscript dili ile çalışan moodle eğitim yönetim sistemikullanılmıştır. Dersin adresi “www.projeyonetici.com”dur.Ayrıca 75000 gibi fazla sayıda moodle’a kayıtlıkullanıcının karşılaşılan problemlerin çözümününhızlı bir şekilde bulunmasında büyük etken oynamaktadır.
Öneriler kısmında ise, moodle bu kadar iyi olmasınarağmen derslerin içeriğinin hazırlanmasında matematiksel sembollerin yer aldığı belgelerin aktarılmasında sıkıntılar gündeme gelmektedir. Moodle ders boyutu olaraknormalde 16 MB’lık alan ayırmaktadır. Ancak php.inidosyasında memory_limit kısmında koda müdahaleedilerek bu değer 32 MB ve 64 MB olarak ayarlanabilir.Yapılan bu moodle uygulamasında 64 MB olarakayarlanmıştır. Ders içerikleri paket halinde moodle’ayüklenmesi esnasında dosyalar .zip uzantılı olarak
sıkıştırılarak atılmalıdır.
SONUÇ
E-öğrenmenin geleneksel öğrenme ortamlarına göre en büyük dezavantajı olan maliyet, açık kodlu yazılımların diğer artılarıyla birlikte büyük ölçüde ortadan kalkmaktadır. E-öğrenmenin hızla gelişimi için açık kaynak kodlu yazılım kullanımının yaygınlaşması eğitsel kalitenin ve öğretim araçlarının gelişimini sağlayacaktır. Bu çalışmada Açık Kaynak Kodlu Öğrenim Yönetim Sistemleri incelenmiş ve Moodle ÖYS ‘sinin diğer ÖYS’ler arasında bir e-öğrenim sitesinin sahip olması gereken ve eğitsel kaliteyi artıracak birçok özelliği içerdiği gözlenmiştir.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Web sitenizin içeriğini özel bir yazılım üzerinden rahatlıkla kontrol etmenizi sağlayan özel sistemlerdir.Site sahibinin ve yetki verilmiş diğer kullanıcıların özel hesap bilgiler ile ulaşabildiği Site Yönetim Panelini kullanarak web sitesinde yer alan içeriği değiştirebildiği, yenilerini ekleyebildiği programlardır.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİNİN İŞLEYİŞİ:
İçerik Hazırlanması
İçerik Yönetimi
Yayımlanma
Sunum
İçerik Yaratılması : İYS alan editörünün MS-Word gibi çalışması için tasarlandığından, içeriği yaratmak hiçbir HTML bilgisi olmadan MS-Word’de yazı yazmaktan daha zor birşey değildir.
İçerik Yönetimi: İçerik yaratıldıktan sonra, İYS arşivinde saklanır. İçeriğin yönetilmesi ise bir onaylardan oluşan bir iş akışı tarafından sağlanır. Çalışanlar sadece girmeye ve değiştirmeye izni olan alanları değiştirebilir veya silebilir, ancak bundan sonra da iş akışında, ondan yukarıda olan şahsın bu yapılan değişikliklere onay vermesi gerekmektedir. Her adımda İYS, içeriğin hangi durumda ve iş akışının neresinde olduğu hakkında bilgileri tutar.
Yayımlamak : İçeriğin en son haline karar verildikten sonra, intranette ya da sitede yayımlanabilir. Bir içeriğin yayımlanması, içeriğin yaratılmasından başka bir şey değildir. İçeriğin, bütün onay ve iş akışı işlemlerinden geçtikten sonra yayımlanması için tek tuşa basılması yeterlidir.
Sunum : İYS, site haritası sayesinde ziyaretçiye sitenin neresinde veya buluduğu yerin sitenin hangi bölümüne ait olduğu konusunda bilgi verir ve her koşulda sitenin sunumunu güzelleştirir.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ SEÇİMİ:
• Ne çeşit bir siteye sahip olunması planlanıyor?
• İhtiyaç duyulan site, bir portal mı, dinamik bir içeriğe sahip mi, proje birlikteliği mi, katalog mu, ya da bunların hepsinin bir kombinasyonu mu? Cevap bulunması gereken en önemli soru ise “İhtiyaç nedir?” sorusudur.
• Hangi fonksyonlara ve hangi özelliklere ihtiyaç var?
• Takvime, upload/download alanına, imaj galerisine, döküman kütüphanesine, dil özelliklerine, forum, anket özelliklerine ihtiyaç duyulacak mı... Bütün bu özelliklere ihtiyaç duyulup duyulmayacağı, şirketin belirleyeceği ihtiyaçlarla beraber düzenlenmelidir. Bu tür özellikler daha sonradan eklenebilecek “ek” lerde sağlanabilir, ancak bunları herşeye başlamadan önce düşünmek avantajlı olacaktır.
• Sitenin tasarımı nasıl olmalı?
• Sitenin tasarımı konusu, en az içerik kısmı kadar önemli bir konudur. Tasarım tamamiyle şirketin kurumsal kimliğini yansıtır. Ziyaretçiler şirket hakkında ilk izlenimi doğru olarak almalıdır. İYS, her ne kadar çaşitli tasarımların implementasyonuna izin versede, bunları devamlı olarak değiştirmek kurumsal kimlik açısından tavsiye edilmez.
• İçerik hakkında
• Önemli olan bir nokta vardır ki, sitenin içerdiği bilgi, ziyaretçileri siteye bağlı tutar. İçerik olarak bir turta tarifi olsun ya da network kurulumu ile ilgili bir bilgi olsun farketmez... Sitedeki bilgilerin güncellenmesi ziyaretçiler için tek önemli konudur. Ziyaretçilerle interaktif bir şekilde iletişim kurmak da onları işin içinde tutmak açısından önemlidir.
• Bakım ve yenileme
• İYS hayat döngüsü ilerledikçe, yeni bir problem ortaya çıkmaktadır: “Bakım”. Eski içeriğe ne olacak, online arşivlenecek mi, bir kayıt sisteminde mi tutulacak?... Her İYS bu konuya kendi geliştirdiği çözüm ile yaklaşır. Bundan dolayı, her farklı çözüm ayrıntılı olarak şirket ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.
• Başlangıç ve senelik masrafları ne olacak?
• Her türlü gider gözönünde bulundurulmalıdır. Fazladan destek için bir şey ödenecek mi, sitenin yapısını değiştirmek istenirse ne kadara mal olacak? Tamamiyle herşey, İYS’nin kontrolü altında bulunamayacağından bunlar her İYS için konuşulmalı ve masaya yatırılmalıdır. İçerik yenilenmesi dışında istenen her değişiklik için ödenecek bedel ne kadar olmalıdır.
• Ortamın çalışma yapısına uygun mu?
• Sistemin, değişik rollere sahip olan birçok kullanıcıyı desteklemesi gerekir. It is important that the system supports many users with different roles. It should reflect the needs of the contributors, and ensure that the different departments within the organisation who contribute to the website can do so.
• Başka bir İYS’ye data kaybına yol açmadan nasıl geçilir?
• Başka bir içerik yönetimi sistemine nasıl geçiş yapılabilir? Bu geçiş ne kadar kolay olacaktır? İYS’nin içinde bulunan bütün datanın tekrar kullanılabilir olduğuna emin olunması gerekir. Maalesef, çoğu sistem bu koşulu yerine getiremeyecek şekilde tasarlanmıştır. Bu durumda en kötü koşullar göz önünde bulundurulup değerlendirilmelidir.
• Yeni versiyon çıktığında ne olacak?
• Alınacak sistemin firmaya sağlayacağı yararların devamlılığı önemlidir. Yeni bir versyon çıkartıldığında bununla ilgili nasıl bir strateji takip edilecektir. Bunlar gözönünde bulundurulmalıdır.
• Kullanım Kolaylığı
• Şirketteki çalışanlar kendi alanlarında profesyonel olabilirler ancak, bu onların teknik anlamda yetenekli olduklarını göztermez. Kullanım kolaylığı, teknik anlamda yetenekli olmayan ya da az bilgiye sahip olan insanları bile İYS’nin yönetimine katılabilir hale getirmelidir.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ AVANTAJLARI:
• Siteyi yönetmek için web tasarımcıya ya da teknik personele ihtiyacınız kalmaz.
• Web sitenizi sık sık ve çok hızlı şekilde güncelleyebilirsiniz.
• Masraflar azalır.
• Çoklu Dil Desteği
• Tasarım ve içerik değiştirebilme özelliği
• Kolay kurulum
• Özel üye bölümleri
• Kullanıcı için önemli bileşenlerin bir arada olabilmesi
• Hızlı ve kolay veri girdisi olur.
• Kaynak kodlarının açık olması (bir kısmı hariç)
• Gelişmiş Admin Paneli
• Kolay Kurulum
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİNİN DEZAVANTAJLARI:
1. Güvenlik açısından.
2. CMS’lerin alışık olmayan kişilere karşı tavrı kötüdür.
3. Birçok bileşenin bir arada olması
4. CMS’ler çok karmaşık bir yapıya sahiptir.
5. İlk Yatırım Maliyeti
6. Kullanım Zorluğu
7. İhtiyaçlarınıza Uygun CMS Bulunamaması
8. Kısıtlamalar
9. Grup ve Kullanıcı Yönetimi
10. Erişim Kısıtlamaları
11. 1. İlk Yatırım Maliyeti
İçerik Yönetim Sistemleri, diğer çözümlere göre ilk başta daha maliyetlidir. (Ancak unutulmamalı ki bu durum sadece ilk yatırım maliyetidir.)
2. Kullanım Zorluğu
İçerik Yönetim Sistemlerinin temel prensibi, kişi web tasarımı ve geliştirilmesi konusunda en ufak bir bilgiye bile sahip olmadan nasıl Microsoft Word üzerinde yazı yazabiliyorsa, sitenin içeriğinide bu şekilde güncelleyebilmektir. Ancak İçerik Yönetim Sistemlerinin kullanımı mevcut halde varolan görsel kullanıcı arayüzü ile bu işi eziyet haline getirebilmekte, kullanımının web tasarımını öğrenmekten daha zor bir hale gelmesine sebep olmaktadır. Bu yüzdenaraştırma sırasında bu iş ile ilgilenen profesyonel kişilerden yardımalmak gerekir.
3. İhtiyaçlarınıza Uygun İYS Bulunamaması
Piyasada bulunan İçerik Yönetim Sistemlerinin sizin ihtiyaçlarınızı tam olarak karşılayamaması ve geliştirilmesinin bu yönde devam etmemesi ya da geliştirilmemesi. Bu durum sitenizin tıkanmasına sebep olabilir.
4. İçerik Yönetim Sistemi Seçimi
Kullanmayı düşündüğünüz içerik sisteminin seçimi sizin için en büyük kriterdir. Bu yüzden herhangi bir İYS'yi seçmeden önce mutlaka iyi düşünüp doğru kararı almalı veya bu işi bir bilene sormalısınız.
• 5. Kolay Kurulum
Satın alacağınız içerik yönetim sisteminizi eğer şirket içinde (intranet üzerinde) kullanacaksanız, kurulum ve bakım işlemleri sizin için önem arz edecektir. Bu durumda satın aldığınız İYS'nin destek yönünü iyi araştırmanız gerekecektir.
6. Görsel Kullanıcı Arayüzü ve Kullanım Kolaylığı
İçerik Yönetim Sisteminin temel amacı, hiçbir web tasarımı veya yönetimi bilmeyen bir kişiye bile oluşturduğu görsel kullanıcı arayüzü ile işin kolaylaşmasını sağlamak olmalıdır. Bu sebeple kullanılan arayüzün anlaşılırlığı ve kolaylığı personelinizin kullanımını hızlandıracaktır.
7. Kolay Öğrenilmesi
Bir önceki madde sizin ve personelinizin içerik yönetimini öğrenmesini hızlandıracaktır.
8. Gelişmiş ve Zengin Editör (WYSIWYG)
İçeriğin girilmesi sırasında kullanılan editör gelişmiş özelliklere sahip olmalıdır. Bu amaçla pek çok WYSIWYG (what you see is what you get - ne görüyorsan o) editör bulunmaktadır. İYS'nin kullanmakta olduğu editör dünyaca tanınmış, hatalardan arındırışmış, gelişiminin desteklendiği ve kullanıcının kullanımı sırasında az sorun çıkartan bir editör olmalıdır. Kullanılan editör bir İYS için büyük bir kriterdir.
9. Dosya Yöneticisi
İçeriğin ve bilginin yönetilmesi sırasında pek çok resim, dosya (microsoft word, excel, ppt veya adobe pdf vs. ) sitenin gereksinimi olarak ortaya çıkacaktır. Bu sebeple nasıl ki windows üzerinde bulunan gezgin (explorer) programı ile dosyaları kopyalama, taşıma, silme, yeniden adlandırma işlemleri kolay ise kullanacağınız İYS'nin dosya yöneticiside iyi ve kolay kullanılabilir olmalıdır.
10. Fiyat/Performans
Piyasada bulunan İYS'lerinin tüm avantajları ile fiyatları karşılaştırılmalı ve bütçenize göre size en yakın ve de ihtiyaçlarınıza cevap verebilecek bir İYS seçimi yapılmalıdır.
11. Gelişiminin Desteklenmesi
Mevcut halde geliştirilen İYS'ler bir süre sonra sorunlu alt yapı ve tasarım, mali sorunlar gibi sebeplerle gelişimi desteklenmemekte ve bu durum da İYS'nin varsa sorunlarının çözülmesini engellemektedir.
12. Opsiyonellik, Modülerlik ve Diğer Eklentiler
Bir İYS içinde, sizin ihtiyaçlarınıza tam olarak cevap verebilecek özellikler bulunmayabilir. Bu durumda İYS geliştirilebilir alt yapısı sayesinde, ihtiyacınız olan yazılım modüllerinin üretilmesine imkan tanımalıdır. Örneğin site üzerinde anket, forum gibi eklentiler.
13. Kısıtlamalar
• Site gelişmelerine sebep olur..
14. Grup ve Kullanıcı Yönetimi
Şirketinizin nasıl ki belli bir kadrolaşma mevcutsa, bir İYS içinde de mutlaka bazı kullanıcı grupları ve bu gruplara ait kullanıların tanımlanabilmesi gerekir. Böylece belli gruptan belli kullanıcıların site üzerinde belirlenecek yerlerin içerik gelişimini yapması sağlanabilir. Örneğin, pazarlama grubunun ürünü oluşturması ve mühendislik grubunun bu ürün ile ilgili teknik bilgileri doldurması gibi bir sınıflama yaratılabilmelidir.
15. Erişim Kısıtlamaları
Grup ve Kullanıcı yönetimi sayesinde grup ve kişilelerin sadece kendilerini ilgilendiren bölümlere erişimi sağlanabilir. Bu sayede sitenin gelişimi ve ortak çalışma hızlı bir şekilde sağlanacaktır.
16. Çoklu Dil Desteği
Günümüzde şirketler uluslararası platformda yarışmakta. Dolayısıyla bir sitenin birden fazla dil desteğini sağlaması çok önemli bir unsurdur. Ürününüzü sadece Türkçe değil, aynı zamanda İngilizce, Almanca, Rusça gibi dillerde yayınlayarak uluslararası pazarda yer edinebilirsiniz.
17. Yedekleme/Geri Yükleme
Site için oluşturduğunuz içeriğin belirli dönemlerde yedeğinin alınarak bilginin kaybolması engellenmelidir. Bu durum İYS üzerinden doğrudan yapılabileceği gibi kullanacağınız bilgisayarda yapacağınız otomatik ayarlamalarlada sağlanabilmelidir. Ayrıca yedek dosyaları ile geri yükleme yapılabilmesi sizn için önemli bir kriter olacaktır.
18. Stil Desteği
Site üzerinde renkler, yazı fontu, başlıklar vs. gibi özellikler her an güncellenebilir olmalıdır. Bu sizin ve kullanıcıların göz zevkine hitap edecek önemli bir etkendir.
19. Görsel Temizlik
Çoğu içerik yönetim sistemine ilk bakışta sayfa görünümü çok karmaşık görünmekte, özellikle ücretsiz olan sistemlerde üzerinde çeşitli reklam alanları bulunmakta. Bu durum kullanıcıların ilk açışta karmaşa dolayısıyla birşey anlamadan siteyi kapatmak olarak dönmekte. Temiz, düzenli, yapısı anlaşılır bir içerik sayfası her zaman tercih edilen bir özelliktir.
20. Hosting (Barındırma) İmkanı
Kullanacağınız İYS, size hizmetini ana bilgisayar olarak adlandırılan PC'lerin üzerinde ve çeşitli işletim sistemleri ve kullanılan bazı yardımcı programlar vasıtasıyla sunmaktadır. Bu sebeple kurulumundan, yıl boyu barındırılmasına kadar tüm işlemler eğer destekde yoksa sizin için sorun oluşturabilir. Mutlaka kullanılan pc, işletim sistemi ve programlar hakkında gereken bilgiyi isteyin ve bu durumu işin başında mutlaka değerlendirin.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİNİN KURUMSAL AMAÇLARI:
• Sitenin Esnekliğinin Artırılması
• Bilginin Doğruluğunun Artırılması
• Bilgi ve Yönetim Açısından Katkı Sağlamak
• Kullanıcı İlişkilerinin Artırılması
• İçeriğin Çabuk Güncellenmesi
• İş Bilgisinin Korunmasını Sağlamak
• Site Bakım Bedellerinin Azaltılması
• Sitenin Ziyaretçilerinin Artırılması
• İş akış ve onaylama şemalarının kullanımı
• Birimler arası iletişimin arttırılması
• Depolama ve geridönüş hizmetlerinin takibi
• Bu içerik yönetim sisteminin yazılış amacına bağlıdır.
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ KİMLER İÇİN UYGUNDUR:
• Kapsamlı içeriğe sahip, çok sayıda sayfadan oluşan bir web sitesi isteyenler için
• Web sitesini güncel tutmak isteyenler için
• İnternette sörf yapacak, e-posta gönderip alabilecek, basit yazılar hazırlayabilecek kadar bilgisayar bilgisi ve bu konulara ilgisi olanlar için
• Sitenin içeriğini hazırlayıp güncelleyebilecek zamanı ve becerisi ya da bu özellikte bir personeli bulunanlar için
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ ÇEŞİTLERİ:
1. Wordpress:
Gerek estetik; gerek web standartları; gerek kapsama alanı açısından bu listenin birinciliğini hak eden CMS Wordpress. 2008 yılında başlayan Wordpress furyası Türkiye’de hızla ilerliyor.
2. Joomla:
Dünya genelindeki yarışmalarda ödül almış, güçlü ve aktif web siteleri hazırlayabileceğiniz bir CMS. Türkiyede ve dünyada web tasarım şirketlerinin çokça kullandığı CMS’lerin başında geliyor.
3. Drupal:
Drupal, gelişmiş ve ücretsiz yapısıyla kullanıcıların istedikleri yerlerde çeşitli değişiklik yapma imkanı sağlıyor. Kullanıcılari istedikleri şeyleri kolayca yayınlayıp, yönetip, düzenleyebiliyorlar. Onbinden fazla webmaster bu sistem eşliğinde dünya da en iyi bilinen siteleri yapmayı başarmışlar.
4. CMS:
Sade ve hızlı yapısıyla göz dolduran CMS’lerden birisi. Henüz Wordpress, Joomla ve Drupal kadar yaygın değil; ancak yeni sürümlerine eklenen özelliklerle hızla yaygınlaşıyor.
5. Silverstripe:
SilverStripe CMS esnek ve açık kaynaklı bir CMS. Web projeleri için çoğu şeyi kapsamakta ve ihtiva etmekte.
6. Cushy CMS:
CushyCMS tamamıyla sade ve kullanışlı bir CMS. Sınırsız kullanıcı, değişiklik, sayfa ve site bu sistemle yapılabilir.
7. MODx:
Çevrimiçi muhtevanızı düzenlemenizde size yardımcı olabilecek bir CMS. Esnek yapısıyla sistemin tamamını kendi keyfinize göre değiştirebilirsiniz. Tema kütüphanesinde süper-sade XHTML/CSS/JS temalarından istediğinizi seçip kullanabilirsiniz.
Bu 7 CMS’ye ek olarak, çok kullanılan ve yine kullanıcılar tarafından beğenilen CMS’ler de vardır.
"Joomla" ne demek ?
Miro adlı Avustralyalı bir şirket 2001 yılında Mambo adlı bir içerik yönetim sistemi geliştirdi. Miro, yazılımı test etmek ve daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamak için "açık kaynak" olarak kullanıma sundu. 2002 yılında şirket Mambo ürününü biri ticari ve diğeri açık kaynak olmak üzere iki sürüme ayırdı. Ticari sürümün ad Mambo CMS ve açık kaynak sürümün adı da Mambo Open Source (kısaca MOS) olarak açıklandı. 2004 un sonlarına doğru herkes MOS'un resmî olarak Mambo adını alması ve o zamanların en hızlı gelişen içerik yönetim sistemine sağlam bir gelecek sağlanması konusunda fikir birliğine varmıştı.
Ticari sürümün avantajları öncelikle şirketler için daha fazla güvenlik sağlaması ve aynı zamanda geliştirici olan Miro'nun birinci elden destek sağlamasıydı. Açık kaynak sürümse ücretsiz olması, geniş bir kullanıcı kitlesine ve yazılıma sürekli yenilikler sağlayan bir geliştirici kitlesine sahip olması gibi avantajlara sahipti. Buna ek olarak, şirketlerin Mamboyu bir yazılım altyapısı olarak ele alıp üzerine kendi çözümlerini inşa etmeleri de mümkündü.
Mambonun varlığını ve geliştirilmesini güvence altına almak için 2005 yılında Mambonun açık kaynak sürümü için bir vakıf kurulması konusunda fikirler ortaya atılmaya başladı. 2005 sonbaharında Mambo proje sayfasında Mambo Vakfı'nın (Mambo Foundation) kurulduğu duyuruldu. Bir süre sonra, ilk birkaç saat boyunca pozitif tepkiler alan vakfın Miro tarafından Avustralya'da kurulduğu ve geliştirici ekibin kuruluş planları içinde yer almadığı anlaşıldı. Bunun ardından topluluk forumlarında ateşli tartışmalar başladı ama geliştirici ekip birkaç gün boyunca sessizliğini korudu.
Kısa bir süre sonra geliştirici ekip bu durumda kendini nerede konumlandıracağını belli etti ve Yazılım Özgürlüğü Hukuk Merkezinden aldığı tavsiyelerle Mambonun geliştirilmesine kendi sorumluluğu altında devam edeceson noktayı koydu. Artık her detay forumlarda, e-posta listelerinde, e-postalarda ve toplantılarda tartışıldığı için Joomla! kullanıcıların gözünde daha da parladı.
Ancak başka bir yönden bakılırsa 1.0x sürümünden 1.5x sürümüne yükseltme yapmak ciddi bir çaba gerektiriyor, çünkü tamamen değişen kaynak kodu nedeniyle tam anlamıyla geriye uyumluluk söz konusu değil. Diğer yandan, bu güncelleme Joomlal'yı artık büyük ölçekli projelerde kullanılabilir bir içerik yönetim sistemine dönüştürüyor. Joomlal'yı ve Joomla! çatısını kullanarak geliştiricilerin Joomlal'yı dilediği gibi şekillendirebiliyor olması doğru bir strateji gibi görünüyor.
Mevcut eklentiler sayesinde web sitelerine çeşitli yetkilendirme seçenekleri eklemek ya da siteyi çeşitli dillerde kullanıma sunmak artık mümkün. Mevcut topluluğu, geliştirici ve kullanım çoğunluğuna bakılırsa Joomlal'nın içerik yönetim sistemleri pazarına hükmettiğini görmek bir sürpriz değil. Günümüzde pek çok hosting sağlayıcı Joomlal'ya özel paketler sunuyor ya da tek tıklamayla Joomla! kurma imkanı sağlıyor. Böylece Joomla!, açık kaynak içerik yönetim sistemleri arasındaki liderliğini pekiştirmiş oluyor.
