YAZILI MATERYALLER
1.DERS KİTABI
Ders Kitabı Nedir?
Belli bir dersin öğretimi için ve belli bir düzeydeki öğrencilere yönelik olarak yazılan; içeriği öğretim programına uygun olarak hazırlanmış ve incelenerek onaylanmış temel kaynaktır.
Ders Kitabının Avantajları
• Ekonomiktir.
• Öğrenmeyi bireyselleştirir. Kitap, her öğrencinin kendi hızına göre çalışabilmesini sağlar.
• Öğretimi yapısallaştırır. Ders kitapları belli bir düzene göre (genelden özele, basitten karmaşığa, somuttan soyuta), birbirini mantıklı olarak izleyen ünitelerden oluşurlar. Öğretimin belli bir mantık sırası izlemesi öğrenmeyi kolaylaştırır.
• Kitaplar başka araçlarla birlikte kullanılabilirler. Özellikle son yıllarda birçok kitabın beraberinde öğretimi destekleyen materyallerle satışa sunulması bu tür kullanımı yaygınlaştırmıştır.
• Öğrencilerin derse ve konuya güdülenmesinde önemli rol oynarlar. Özellikle resim, grafik vb. görsel öğelerin doğru ve bolca kullanıldığı ders kitapları öğrencilerin güdülenmesine yardımcı olurlar.
• Yazar, ünitelerde gerekli soruları araya koymuşsa, bu tür çalışmalar bilgiyi pekiştirmek için fırsat yaratır.
Ders Kitabının Dezavantajları
• İçerdiği bilgiler güncelliğini yitirebilir. Özellikle teknoloji içerikli kitaplar güncelliğini hızla yitirir.
• Sınıfta öğretmen tarafından tek kaynak olarak kullanılırsa diğer araçların kullanımı ihmal edilir.
• İyi bir kitabın seçimi zordur, zaman alır.
• Sürekli aynı kitabın izlenmesi, o alanda yazılan daha değerli diğer kitapların gözden kaçmasına neden olabilir.
• Kitaplar bilgiyi ana hatlarıyla ve yüzeysel olarak sunar.
Ders Kitabının Öğretmene Sağladığı Faydalar
• Öğretmenin kendine güven duymasına yardımcı olur.
• Öğretmenin en iyi yardımcılarıdır. Özellikle mesleğe yeni başlayan öğretmenler için iyi bir kitap, iyi bir yardımcıdır. Öğretmen kılavuzu ile birlikte kullanıldığında daha da yararlıdır.
• Kitap içerdiği ödev konuları ve alıştırma soruları ile öğretmenin dersi genişletmesine yardımcı olur.
Yardımcı Ders Gereçleri
• Yardımcı ders kitapları
• Alıştırma kitapları
• Deney kitapları
• Öğretmen kılavuzu
• Başvuru kitapları
• Dergiler
Ders Kitabı Seçmede Kullanılacak Ölçütler
• Kitabın etik olarak içeriği: Kitabın içerdiği bilgiler toplumun genel ahlak kurallarına uygun ve toplum yaşamı için olumlu mesajlar içermelidir.
• Öğreticilik: Kitap, okuyan kişilerin gelişim seviyelerine uygun olmalı, okuyan kişinin gelişimine katkıda bulunan dersler içermelidir.
• Hassas konular: Kitap, içeriği itibariyle özellikle duygusal konularda hassas davranmalı, cinsiyet, yaş ve diğer insan özellikleri konusunda basmakalıp yargılara yer vermemelidir.
• Rol modelleri: Kitapta yer alan olaylar okuyan kişide gerçek izlenimi yaratmalıdır. (hayvanları canlandıran olay ve hikayeler hariç).
• Anlaşılabilirlik: Kitap içeriği itibariyle okuyan kişiyi meşgul etmeli, edindiği deneyimler ona gerçek yaşamına yardımcı olmalıdır.
• Örnekler: Verilen örnekler etkili ve yaşanabilir olmalı, konuyu gerçekten örneklendirebilmeli ve öğrenmeye yardımcı olmalıdır.
• Okuma kolaylığı: İçerik, konulara uygun kısalıkta olmalı, kitap bir oturuşta okunmalıdır.
• Kültüre uygunluk: İçerik ve yazılanlar kültürel değerlere toplumsal ve diğer toplumların kültürlerine aykırı bilgiler içermemelidir.
Birden çok ders kitabından birini seçme durumunda dikkate alınacak ölçütler;
• Biçimsel görünüm: Genel görünüm, bir ders kitabı beraberinde olması gerekli olan diğer kitap ve araç – gereci de içermektedir. Kitaplar genelde araştırma, test ve öğretmen kitaplarıyla desteklemelidir. Ayrıca, bu kitapları destekleyici yardımcı ve araç-gereçler de bu bağlamda ele alınıp değerlendirilmelidir. Fiziksel görünüm, kitabın kapak, boyut ve farına hacmine göre değerlendirilmelidir. Ayrıca, ilköğretim sınıflarındaki öğrenci düzeylerine göre punto büyüklüğü de önemlidir. Bir ders kitabı seçilirken genel görünüm ve fiziksel görünüme önem verilmelidir.
• Bilimsel içerik: Ders kitabında yer alan metinlerin bilimsel açıdan incelenmesi, bilimsel hataların olmaması, programdaki hedefleri tutarlı bilgi ve becerilerin aktarılması önemlidir. Ders kitaplarında öğrencilerin çalışmaya, araştırmaya, gözlem ve deney yapmaya ve düşünmeye özendirici, yönlendirici hazırlık soruları, araştırma konuları, deneyler ve işlemler yer almalıdır. Ayrıca, gezi, gözlem, deney, araştırma ve ödevler arasında ilişki ve uygunluk sağlanmalıdır.
• Dil ve anlatım: Ders kitapları, özellikle kullanılan dil ve anlatım özelliği açısından çok dikkatli incelenmelidir. Anadil bilincinin kazandırılması için doğru ve düzgün Türkçe ile yazılmış ders kitapları çok önemli olmaktadır. Yazarlar, yazılı anlatım sanatını en iyi şekilde kullanmalı ve Türkçenin zenginliklerini yabancı sözcüklerden arınmış, duru ve anlaşılır bir Türkçe kullanarak öğrencilere göstermelidirler. Aynen yazılması gereken yabancı sözcüklerin yanlarına parantez içinde Türkçe okunuşları da yazılmalıdır. Ders kitaplarında dil ve anlatım açısından önemli bir konu da bir örnekliktir. Diğer bir anlatımla, kitabın her yerinde aynı sözcükler kullanılmalıdır. Örneğin :”veya” yerine “ ya da” kullanılmışsa her yerde ya da kullanılmalıdır. Mümkün olduğunca az yabancı kelime kullanılmalıdır. Açıklanması gereken kavramlar varsa ünite başlarında bu kavramların anlamları açıklanmalıdır.
İçerik Çeşitleri
• Biçimsel içerik: Kitapta somut biçimde yer alan bilgilerdir. Ör: Bir evin, ağacın… fotoğrafının ya da çizilmiş resminin gösterilmesi.
• Simgesel içerik: İşaretler biçiminde simgelerle sunulan bilgilerdir. Ör: harfler, sayılar…
• Semantik içerik: Sözcüklerin birleşerek anlamlar oluşturması, bununla bilgilerin cümleler, paragraflar şeklinde iletilmesidir.
• Davranışsal içerik: Sözel olmayan, daha çok jest ve mimiklerle iletilen bilgi çeşididir.
• Betimsel içerik: Bunlar gözlemi yapılabilen ya da sayılabilen olayların dile getirilmesidir. Ör: Tarihler, ilkeler…
• Normatif içerik: Değer yargılarından, normlardan, standartlardan oluşur. Ör: kitapta yazılan olaylar konusunda nasıl hareket edilmesi gerektiği, ne gibi tercihler yapmaları gibi soruların tartışılması.
İçeriğin Seçimi İçin Ölçütler
• Bireyin olgunluk düzeyi,
• Sınıf düzeyine görelik,
• Hazır bulunuşluk düzeyi,
• İlgi,
• Fayda,
• Öğrenme ve öğretme ilkeleri,
• Kültürel ve toplumsal gereksinimleri karşılaması.
Ders Kitaplarının Fiziksel Özellikleri
Ders kitaplarının;
• Sayfaları düzgün olmalı,
• Baskı hatası bulunmamalı,
• Yırtık, buruşuk, kirli vb. olmamalı,
• Kenarları düzgün kesilmiş olmalı,
• Ciltleme kusuru bulunmamalı.
Ders kitabının kısımları;• Ön kapak
• İç kapak
• İkinci yaprak
• Üçüncü yaprak
• İçindekiler
• Ana metin
• Arka kapak
• Kitabın sırtı
Ön Kapaktaki Bilgiler:
• Kitabın adı
• Kullanılacağı sınıf ve seviye
• Yazarın, hazırlayanın ya da çevirenin adı
• Yayınevinin adı ya da amblemi
İç Kapak Ön Yüzündeki Bilgiler:• Kitabın adı
• Kullanılacağı sınıf ya da seviye
• Yazarın, hazırlayanın ya da çevirenin adı
• Yayınevinin adı, adresi varsa amblemi
• Basıldığı yıl ve yeri
İç Kapak Arka Yüzündeki Bilgiler• Genel yayın seri ve dizi numaraları
• Telif hakkı, baskı kararı ya da onayı
• Baskı sayısı, baskı adedi
• Varsa resimleyenin adı soyadı
İkinci Yapraktaki Bilgiler
• İkinci yaprağın ön yüzüne varsa önsöz ya da ithaf yazılabilir. Arka yüzü boş bırakılabilir.
Üçüncü Yaprak ve Devamındaki Bilgiler• İçindekiler listesi (Ünite numarası, ünite konu ya da ders adı karşısına sayfa numaraları belirtilerek verilmelidir.)
Diğer Yapraklardaki Bilgiler ve Düzen
• Sayfalarda yazılar dışında kalacak boşluklar 15-25 mm olmalıdır.
• Konu ile ilgili resim, grafik v.b varsa bunlar ait oldukları ifadelerle aynı sayfada olmalıdır.
• Dipnotlar sayfa altlarında olmalıdır.
Sırttaki Bilgiler
• Kitabın adı
• Yazarın, çevirenin ya da hazırlayanın adı
• Yayınevinin adı ya da amblemi
Arka Kapaktaki Bilgiler
• Fiyatı
• Basımevi ya da firmanın adı
• Adresi
• Telefon numarası
• Standardının adı ve numarası (TS 10220 )
Sayfa düzeni;• Sayfalar tek sütun halinde hazırlanmalıdır.
• Sayfa kenarındaki boşluklar 2,5*2,5cm olmalıdır.
• Cümleler uzun olmamalıdır.
Resimlendirme
Sözel bir konuyu resimler ve grafiklerle desteklemenin öğrenme açısından yararları;
• Okuyan kişinin ilgisini uyandırır.
• Öğretimde birlik ve bütünlüğü sağlar.
• Okuma ve anlama güçlüğü olanlara konuyu daha kolay kavratır.
• Konunun daha somut bir şekilde sunulmasını sağlar.
• Okuyanların hayal dünyasını genişleterek daha yaratıcı düşünmelerine olanak sağlar.
Resmin temel öğeleri
• Sadelik: Öğretim amacıyla kullanılan resimler basit ve sade olmalıdır.
• Denge: Hazırlana resmin dengeli olması demek, her bölümde kullanılacak resimlerin oranını, konunun önemi oranında kullanılması demektir.
• Açıklık: Kullanılacak resimler anlatmak istediği şeyi (iletiyi) açıkça yansıtmalıdır.
• Hareket: Öğeleri eşit ve tekdüze dağılan bir resim, durgun (statik) ve monoton bir görünüştedir. Hareket özelliği taşıyan bir resimde ise, göz hareketleri belirgin noktalara doğru kayar, bakışlar orada yoğunlaşır.
• Süreklilik: Süreklilik, göz hareketlerinin, düşüncede bir kesiklik yaratmaksızın devam edebilme özelliğidir.
Ders Kitabında Görsel Tasarım
• Başlıklar görsel tasarım ilkelerine uygun verilmelidir.
• Yazı stili kolay okunabilir biçimde, süsten arınmış ve sade olmalıdır.
• Resim, harita, grafik vb. gerekli yerde kullanılmalıdır.
• Resimlerde özellikle vurgulanması gereken yerlere dikkat çekilmelidir
2. E-KİTAP
E-Kitap nedir?
E-kitap, elektronik ortamda yayınlanmış yada elektronik ortama aktarılmış ve bu ortamda kullanılan çeşitli protokoller ve yazılımlar ile bunları kullanan bilgisayarlar sayesinde izlenebilen metin, resim, film ve sesleri barındıran bir medya formatıdır.
Okunabilen ifadesi yerine izlenebilen denilmesinin en önemli nedeni ise, bu kitaplarda sadece resim ve metin bulunmaması, yayının amacına yönelik olarak içinde film, animasyon ve ses gibi çoklu ortam materyallerine de rastlanabilmesidir.
E-kitapların Avantajları
• E-kitapların okullara maliyeti basılı kitaplara göre daha düşük olacaktır.
• E-kitapların en önemli özelliklerinden biri de sözlük içermeleridir.
• E-kitap okuyucu cihazların taşınması daha kolaydır ve onlarca kitabı depolayabilmektedir.
• E-kitaplar engelli okuyucular için de kolaylık sağlar.
E-kitapların Dezavantajları
• E-kitapların birbirine uymayan formatlarda üretilmesi e-kitap endüstrisinde henüz uluslararası standardın olmadığını göstermektedir.
• E-kitap okuma cihazları ile uzun süreli okuma yapıldığında baş ve göz ağrısına yol açabilir.
• E-kitapların kullanımı için özel bir kullanıcı eğitim programı gerekmektedir.
E-Kitap Yazılımları
• Adobe Acrobat E-Book Reader
• Microsoft Reader
• Glassbook Reader
• Librius
a) Glassbook Reader: En önemli özelliği, masaüstü, dizüstü ve cep bilgisayarlarını e-kitap okuma cihazları özelliklerine dönüştürebilmesidir. Ücretsiz olarak ilgili sitelerden indirilebilir. Diğer yazılımlardan farklı olarak sözlüğüne kelime eklenebilmektedir. HTML ve PDF formatlarındaki e-kitapları okuyabilen yazılım tamamıyla renkli görüntü olanağı sağlamaktadır.
b) Adobe Acrobat e-Book Reader: Bu yazılım, PDF (Portable Document Format) dosyalarının okunmasına olanak tanır ve internet üzerinden çeşitli web siteleri aracılığıyla ücretsiz olarak indirilebilir. Acrobat eBook Reader’ın indirilmesi, kurulması ve kullanımı oldukça kolaydır ve kısa zaman almaktadır.
c) Microsoft Reader: Masaüstü ve diz üstü bilgisayarlarla kullanılabilen bu yazılım, Adobe’den farklı olarak cep bilgisayarları ile de uyumludur.
d) Librius: Palm OS ve Microsoft CE bilgisayarları için ücretsiz e-metin
okumak için geliştirilmiştir. Bu firma, e-kitap okuma cihazı üretimini durdurmuştur.
Yazılımın kapasitesi 45 eser ile sınırlandırılmıştır. Diğer üç yazılıma oranla kullanımı
kısıtlıdır.
E-Kitap Okuma Cihazları
• Rocket e-Book Reader
• SoftBook Reader
• EB Dadicated Reader
• RCA REB 1100/1200
• GEB 1150/2150
• eBookMan EBM-900/901/911
• Diğer Pocket PC ve Palm OS cihazları
•
a) Rocket e-Book Reader: Cihazın boyutları normal basılı kitaptan biraz daha büyüktür. Ekranı okuma için oldukça elverişli olan cihazda yatay ve dikey görüntü sağlanabilmektedir. Diğer donanımlarla karşılaştırıldığında sayfa çevirme hızı daha fazladır ve solak insanlar tarafından da kolaylıkla kullanılabilmektedir. E-kitaplara kolay erişimi sağlayan Rocket eBook Reader’a binlerce sayfa e-kitap ve e-dergi depolanabilmekte ve metin içinde kolaylıkla hareket edilebilmektedir.
Rocket e-Book’a veri aktarmak sorunsuzdur. Bu özelliklerinin yanı sıra, ekranın diğer okuma cihazlarına göre küçük olması, görüntünün renksiz oluşu ve kendi formatı dışındaki e-kitapların okunamaması gibi bazı dezavantajları da vardır.
b) SoftBook Reader: Sayfa çevirme ve menü hareketleri için bir grup tuşa sahip olan SoftBook Reader çizim,metin oluşturma özellikleri ile donatılmıştır. Cihazın donanımı Rocket eBook Reader’a göre daha yavaştır, ancak ekran genişliği bakımından diğer cihazlara göre avantajlıdır. 8 MB kapasiteyle kullanıma sunulmuş olan cihaz; dokunmatik siyah-beyaz ekranlıdır, sesli okuma ve sözlük kullanma özelliği yoktur.
c) EB Dadicated Reader: En önemli özelliği 33cm’lik çift sayfa renkli görüntü sağlamasıdır. Rocket eBook Reader ve SoftBook Reader’a göre daha fazla çözünürlüğe sahip olan cihaz, HTML formatındaki belgeleri PDF formatına dönüştürebilmektedir. Pahalı olması, bu cihazın en büyük dezavantajıdır.
d) RCA REB 1100/1200: REB 1100, dokunmatik özelliği olan diagonal siyah-beyaz ekrandan akıcı ve kristal görüntü elde edilmektedir. REB 1200, net ve renkli görüntüye sahiptir. Her iki cihazda da yazının boyutu büyütülebilir,okuma gözlükleri kullanılmadan okuma yapılabilir, metin aydınlatması çoğaltılabilir,notlar alınabilir, metin işaretlemesi yapılabilir, sözlük yüklenerek kullanılabilir, ayrıca modem ve ethernet bağlantısı yapılabilir.
e) GEB 1150/2150: GEB 1150, siyah-beyaz ve dokunmatik ekran özelliğe sahip olan cihaz şarj edilmeden 20 saat çalışabilir. GEB 2150 yüksek çözünürlüklü görüntü sağlamaktadır ve tamamıyla renkli ekrana sahiptir. Her iki cihazın ortak özelliklerini; 8MB geliştirilebilir, kapasite, karanlıkta okuma kolaylığı sağlayan görüntü kalitesi, kişisel kütüphane oluşturabilme, bir PC’ye gereksinim duymadan modem yada ethernet kartı yardımıyla e-kitap, e-dergi indirme; ekrana dokunarak metin seçme, arama, not alma, fontlarda değişiklik yapma ve her iki elle de kullanılabilme olarak sıralayabiliriz.
f) eBookMan EBM-900/901/911: Cihazların ortak özellikleri, ebatları, ağırlıkları ve MP3 çalabilmeleridir.
g) Diğer Pocket PC ve Palm OS cihazları: Doğrudan e-kitap okuma amaçlı olarak üretilmemiş ancak, e-kitapların da okunabildiği Pocket PC ve Palm OS (cep bilgisayarı) cihazlarına örnek olarak Newton Massege Pad, Palm Pilot ve Casio, Compaq, Hewlett- Packard tarafından üretilen Windows tabanlı cep bilgisayarları da örnek olarak verilebilir.
E-Kitap Formatları
E-Kitap Formatları, en yaygın doküman formatlarına ek olarak ortaya çıkan ve e-kitaplara özgün dosya formatlarına verilen genel addır. Bu formatlar: “pdf”, ”lit”, “txt”, “doc”, “rtf”, “chm”, “pdb”, “prc”, “zno”, “djvu”, “html”
Günümüzde kabul gören belli başlı iki e-kitap formatı vardır. Birincisi Microsoft firmasının geliştirdiği "Microsft Reader" programının yardımı ile okunan "lit" formatı, diğeri ise masaüstü yayıncılıkla uğraşanların yakından tanıdığı Adobe firmasının geliştirdiği "pdf" formatıdır.
PDF (Portable Document File = Tasinabilir döküman dosyasi):Adobe firması tarafından piyasaya sürülmüştür. PDF dosyaları diğer formatlara oranla daha çok yer kaplasa da insan okunur gerçek kitabı okuyormuş hissine kapılmaktadır. Yeni Acrobat Readerlar ile kitapların içinde gömülü ses,dosya ve video çalıştırabilmektedir.
LIT: Microsoft Reader’ın LIT formatı düzenli formatlanmış bir biçimdir. Okuyucu bir safhadan diğerine kolayca atlayabilir, arama yapabilir, fontun büyüklüğünü değiştirebilir. Ayrıca içinde bulunan hazır kütüphane ile kitaplar organize edilebilir. Kitaplar kopya korumalı olabilir yada olmayabilir.Bu Formatın en büyük dezavantajı yazı bir kere LIT' e çevrildiğinde geri dönüşünün olmamasıdır.
E-Kitaplar İçin PDF Formatını Seçmemizin Yararları
• PDF dokümanında yazıcıdan çıktı almak çok kolaydır.
• Word veya benzeri bir formatta hazırlanmış dokümanlarda bilgisayarınız Türkçe değilse karakter sorunu yaşarsınız.
• Bir çok e-kitap okuma programı (neredeyse tamamı) PDF formatında hazırlanmış dokümanları okuyabilmektedir.
Microsoft Word Yardımı İle E-Kitap Oluşturmak
Microsoft word yardımı ile kitap oluşturmanın birden çok yöntemi vardır.
1. PrimoPDF programını kullanarak e-kitap oluşturmak
2. Ms-reader programını kullanarak e-kitap oluşturmak
3. Adobe reader programını kullanarak e-kitap oluşturmak
